ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ - ΠΡΟΣΟΧΗ
ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
ΠΑΡΟΡΜΗΤΙΚΟΤΗΤΑ

Λίγα λόγια για τη ΔΕΠΥ

Ο καθένας μας μπορεί να δυσκολεύεται να κάθεται ακίνητος, να προσέχει ή να ελέγχει την παρόρμησή του που και που. Για μερικούς ανθρώπους, ωστόσο, τα προβλήματα είναι τόσο εκτεταμένα και επίμονα που παρεμβαίνουν σε κάθε πτυχή της ζωής τους: στο σπίτι, στο σχολείο, στην κοινωνική ζωή και στην εργασία.

Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής / υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ – Attention Deficit Hyperactivity Disorder) είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή (είναι δηλαδή μια διαταραχή που βασίζεται στον εγκέφαλο) η οποία επηρεάζει το 11% των παιδιών σχολικής ηλικίας. Τα συμπτώματα συνεχίζονται και μετά την ενηλικίωση σε περισσότερα από τα τρία τέταρτα των περιπτώσεων. Η ADHD χαρακτηρίζεται από στοιχεία απροσεξίας, παρορμητικότητας και υπερκινητικότητας τα οποία είναι σημαντικά εκτός των αναπτυξιακών προτύπων. Επηρεάζει κυρίως την ικανότητα να παραμένουμε συγκεντρωμένοι και να δίνουμε προσοχή σε κάτι, τον έλεγχο της συμπεριφοράς και το επίπεδο διέγερσης.

Τα άτομα με ΔΕΠΥ μπορεί να είναι πολύ επιτυχημένα στη ζωή. Ωστόσο, χωρίς έγκαιρη διάγνωση και σωστή θεραπεία, η ΔΕΠΥ μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες, συμπεριλαμβανομένων της σχολικής αποτυχίας, των οικογενειακών πιέσεων και αναταραχών, της κατάθλιψης, των προβλημάτων με τις σχέσεις, της κατάχρησης ουσιών, της παραβατικότητας, των τυχαίων τραυματισμών και της αποτυχίας στην εργασία. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι εξαιρετικά σημαντικές.

Η ιατρική επιστήμη κατέγραψε τεκμηριωμένα τα πρώτα παιδιά που εμφάνιζαν απροσεξία, παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα το 1902. Από τότε, η διαταραχή έχει λάβει πολλά ονόματα, συμπεριλαμβανομένης της Ελάχιστης Εγκεφαλικής Δυσλειτουργίας, της Υπερκινητικής Αντίδρασης της παιδικής ηλικίας και της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής με ή χωρίς Υπερκινητικότητα. Με το διαγνωστικό σύστημα ταξινόμησης (DSM-5), η διαταραχή έχει μετονομαστεί σε Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής / Υπερκινητικότητας ή ΔΕΠΥ. Το σημερινό όνομα αντικατοπτρίζει τη σημασία τους στοιχείου της απροσεξίας καθώς και των άλλων χαρακτηριστικών της διαταραχής όπως η υπερδραστηριότητα/υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα.
 

Ποια είναι τα σημάδια και τα συμπτώματα;

Συνήθως, τα συμπτώματα ΔΕΠΥ εμφανίζονται στην πρώιμη παιδική ηλικία. Σύμφωνα με το DSM-5 , αρκετά συμπτώματα απαιτείται να είναι παρόντα πριν από την ηλικία των 12. Πολλοί γονείς αναφέρουν υπερβολική κινητική δραστηριότητα κατά την προσχολική ηλικία των παιδιών τους, αλλά τα συμπτώματα ΔΕΠΥ μπορεί να είναι δύσκολο να διακριθούν από την παρορμητικότητα, την απροσεξία και την κινητική συμπεριφορά που θεωρείται φυσιολογική για παιδιά κάτω των 4 ετών. Για να γίνει η διάγνωση, τα παιδιά πρέπει να έχουν έξι (6) ή περισσότερα από τα συμπτώματα της διαταραχής, ενώ οι έφηβοι ηλικίας 17 ετών και άνω και οι ενήλικες πρέπει να έχουν τουλάχιστον πέντε (5) από τα συμπτώματα που αναφέρονται στο DSM-5.
 

Ποιοι είναι οι τύποι ΔΕΠΥ;
Σύμφωνα με το DSM-5 υπάρχουν τρεις (3) τύποι ΔΕΠΥ οι οποίοι παρουσιάζουν τα ακόλουθα συμπτώματα:
 

◎ Ο κυρίως απρόσεκτος τύπος

• Αποτυγχάνει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις λεπτομέρειες ή κάνει απρόσεκτα λάθη

• Έχει δυσκολία να διατηρήσει την προσοχή του

• Φαίνεται σαν να μην ακούει

• Αγωνίζεται ή καταβάλει πολύ μεγάλη προσπάθεια να ακολουθήσει οδηγίες

• Έχει δυσκολία στην οργάνωση

• Αποφεύγει ή αντιπαθεί εργασίες που απαιτούν διαρκή πνευματική προσπάθεια

• Χάνει τα πράγματά του και του παίρνει πολύ χρόνο να τα βρει

• Διασπάται εύκολα από ακουστικά ή οπτικά ερεθίσματα ή από σκέψεις

• Ξεχνάει εύκολα πράγματα κατά τις καθημερινές δραστηριότητες
   

◎ Ο υπερκινητικός/παρορμητικός τύπος

• Κινεί πολύ τα χέρια ή τα πόδια ή κινείται πολύ στην καρέκλα του

• Έχει δυσκολία να παραμείνει καθισμένο

• Τρέχει ή σκαρφαλώνει υπερβολικά

• Δυσκολεύεται στην εκτέλεση δραστηριοτήτων ήσυχα

• Συμπεριφέρεται σαν να κινείται με τη δύναμη κινητήρα  (ασταμάτητα)

• Συζητά υπερβολικά (φλυαρεί)

• Ξεστομίζει τις απαντήσεις πριν ολοκληρωθούν οι ερωτήσεις

• Έχει δυσκολία στο να περιμένει τη σειρά του ή να παραμένει σε αναμονή

• Διακόπτει τους άλλους ή εισβάλλει σε συζητήσεις τρίτων χωρίς να του έχει απευθυνθεί ο λόγος

• Δεν σκέφτεται πριν δράσει, αντιδρά απερίσκεπτα

• Μιλά πολύ δυνατά, ξεσπά σε δυνατά γέλια ή να δυσκολεύεται να σταματήσει να γελά

• Δεν υπολογίζει την επικινδυνότητα μιας κίνησης ή δράσης
   

◎ Ο τύπος που συνδυάζει τα δύο παραπάνω

• Το άτομο πληροί τα κριτήρια τόσο για την απροσεξία όσο και για τις υπερκινητικά-παρορμητικά χαρακτηριστικά της ΔΕΠΥ.
   

Αυτά τα συμπτώματα μπορούν να αλλάξουν με την πάροδο του χρόνου, έτσι ώστε τα παιδιά να μπορεί να μπουν κάτω από διαφορετικό τύπο καθώς μεγαλώνουν.
 

Ποια είναι η σοβαρότητα των συμπτωμάτων;

Σημαντικό κομμάτι της διάγνωσης είναι και ο προσδιορισμός του βαθμού της σοβαρότητας της ΔΕΠΥ από τους γιατρούς που θα κάνουν τη διάγνωση. Η σοβαρότητα της ΔΕΠΥ μπορεί να αλλάξει με τον τρόπο που εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου. Οι γιατροί μπορούν να χαρακτηρίσουν τη σοβαρότητα της ΔΕΠΥ ως «ήπια», «μέτρια» ή «σοβαρή» σύμφωνα με τα κριτήρια του DSM-5 .

Ήπια: Παρουσιάζονται ελάχιστα συμπτώματα πέρα ​​από τον απαιτούμενο αριθμό για διάγνωση και τα συμπτώματα οδηγούν σε μικρή δυσκολία του ατόμου στις κοινωνικές, σχολικές ή εργασιακές λειτουργίες.

Μέτρια: Παρουσιάζονται συμπτώματα ή λειτουργικές διαταραχές μεταξύ "ήπιας" και "σοβαρής".

Σοβαρή: Πολλά συμπτώματα υπάρχουν πέρα ​​από τον αριθμό που απαιτείται για τη διάγνωση, μερικά από αυτά είναι ιδιαίτερα σοβαρά ή τα συμπτώματα καταλήγουν σε αισθητή έκπτωση στις κοινωνικές, σχολικές ή εργασιακές λειτουργίες του ατόμου.
 

• Καθώς το άτομο μεγαλώνει, τα συμπτώματά μπορεί να μειωθούν, να αλλάξουν ή να λάβουν διαφορετικές μορφές. Οι ενήλικες που διατηρούν μερικά από τα συμπτώματα της παιδικής ΔΕΠΥ, αλλά όχι όλα, μπορούν να διαγνωσθούν ως έχοντες ΔΕΠΥ σε μερική ύφεση.

 

Πώς εμφανίζεται η ΔΕΠΥ στα παιδιά και στους εφήβους;

1. Παιδιά

Τα παιδιά με ΔΕΠΥ εμφανίζουν συχνά:
 

• καθυστερήσεις στο να λειτουργούν ανεξάρτητα

• συμπεριφορά μικρότερων παιδιών από την ηλικία τους

• ήπια καθυστέρηση στο λόγο, π.χ. στην αφήγηση, στην ανάκληση λεξιλογίου

• ήπια καθυστέρηση στις κινητικές δεξιότητες

• μαθησιακές δυσκολίες, π.χ. στη γραπτή έκφραση, στην απομνημόνευση

• ελλιπή προετοιμασία για το σχολείο λόγω αναβλητικότητας ή άγνοιας των καθηκόντων

• δυσκολίες με την εργαζόμενη μνήμη

• δυσκολίες στη γενίκευση κανόνων (γνωστικοί, κοινωνικοί, συμπεριφοράς)

• δυσκολίες στη διαχείριση του χρόνου (στο παιχνίδι, στη μελέτη, στα διαγωνίσματα)

• εναλλαγή μεταξύ δραστηριοτήτων χωρίς να τις ολοκληρώνουν

• δυσκολίες στην οργάνωση και στον προγραμματισμό

• δυσκολίες στην ευελιξία της σκέψης 

• ήπια καθυστέρηση στην κοινωνική ανάπτυξη

• την τάση να έχουν χαμηλή ανοχή στην ματαίωση

• δυσκολία στον έλεγχο των συναισθημάτων τους

• μεταβολές της διάθεσης

• χαμηλή αυτοεκτίμηση

• ισχυρογνωμοσύνη ή απαιτητικότητα

• δυσκολίες στον ύπνο

• ακατάστατο προσωπικό χώρο (δωμάτιο, γραφείο/θρανίο, τσάντα)
   

Επίσης τα παιδιά με ΔΕΠΥ βρίσκονται σε κίνδυνο για πιθανά σοβαρά προβλήματα στην εφηβεία και την ενηλικίωση όπως:
 

• ακαδημαϊκή αποτυχία ή μαθησιακές δυσκολίες

• προβλήματα οδήγησης

• εκρήξεις θυμού ή επιθετικότητα

• δυσκολίες με τους συνομηλίκους και κοινωνικές καταστάσεις

• επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά

• κατάχρηση ουσιών

Τέλος, μπορεί να υπάρχουν πιο σοβαρές αρνητικές συμπεριφορές με συνυπάρχουσες καταστάσεις, όπως διαταραχή εναντιωματικής συμπεριφοράς ή διαταραχή συμπεριφοράς.
 

2. 'Εφηβοι

Οι έφηβοι με ΔΕΠΥ παρουσιάζουν μια ιδιαίτερη πρόκληση. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, οι ακαδημαϊκές και οι απαιτήσεις ζωής αυξάνονται. Ταυτόχρονα, αυτά τα παιδιά αντιμετωπίζουν τα γενικά εφηβικά ζητήματα όπως η αναδυόμενη σεξουαλικότητα, η ανεξαρτησία, η αντιμετώπιση της πίεσης από τους συμμαθητές και οι προκλήσεις της οδήγησης  Τα κορίτσια έφηβοι με ΔΕΠΥ είναι επίσης πιο επιρρεπή στις διατροφικές διαταραχές από τα αγόρια. Όπως σημειώνεται παραπάνω, η ΔΕΠΥ συνεχίζει από την παιδική ηλικία έως την εφηβεία στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων (50-80%), αν και η υπερκινητικότητα μπορεί να μειωθεί με την πάροδο του χρόνου. Περισσότερο από το 75% των παιδιών με ΔΕΠΥ εξακολουθούν να εμφανίζουν σημαντικά συμπτώματα κατά την ενηλικίωση. Στην πρώιμη ενηλικίωση, η ΔΕΠΥ μπορεί να σχετίζεται με κατάθλιψη, διαταραχές διάθεσης ή συμπεριφοράς και κατάχρηση ουσιών.
 

ΔΕΠΥ και Συνυπάρχουσες Διαταραχές

Περισσότερα από τα 2/3 των παιδιών με ΔΕΠΥ έχουν τουλάχιστον μία συνυπάρχουσα διαταραχή. Οποιαδήποτε διαταραχή μπορεί να συνυπάρχει με τη ΔΕΠΥ, αλλά ορισμένες διαταραχές φαίνεται να συμβαίνουν συχνότερα. Αυτές οι διαταραχές περιλαμβάνουν εναντιωματικές, προκλητικές και συμπεριφορικές διαταραχές, άγχος, κατάθλιψη, διαταραχές tic ή σύνδρομο Tourette, κατάχρηση ουσιών, διαταραχές ύπνου και μαθησιακές δυσκολίες. Όταν έχουμε συνυπάρχουσες διαταραχές, ακαδημαϊκά και συμπεριφορικά προβλήματα, καθώς και συναισθηματικά ζητήματα, η διάγνωση και η αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ μπορεί να είναι πιο περίπλοκη.

Αυτές οι συνυπάρχουσες διαταραχές μπορούν να συνεχιστούν καθ 'όλη τη διάρκεια ζωής ενός ατόμου. Ένα λεπτομερές σχέδιο διάγνωσης και θεραπείας που λαμβάνει υπόψη όλα τα υπάρχοντα συμπτώματα είναι απαραίτητο.
 

Ποιες είναι οι αιτίες της ΔΕΠΥ;

Παρά τις πολλαπλές μελέτες, οι ερευνητές δεν έχουν ακόμη προσδιορίσει τις ακριβείς αιτίες της ΔΕΠΥ. Περισσότερες από 20 γενετικές μελέτες έχουν δείξει ότι η ΔΕΠΥ είναι ισχυρά κληρονομική. Ωστόσο, η ΔΕΠΥ είναι μια πολύπλοκη διαταραχή, η οποία είναι το αποτέλεσμα πολλαπλών αλληλοεπιδρώντων γονιδίων.

Άλλοι παράγοντες στο περιβάλλον μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα εμφάνισης ΔΕΠΥ:
 

• έκθεση σε μόλυβδο ή φυτοφάρμακα στην πρώιμη παιδική ηλικία

• πρόωρη γέννηση ή χαμηλό βάρος γέννησης

• εγκεφαλική βλάβη

• άγχος της μητέρας και κάπνισμα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
   

Οι επιστήμονες συνεχίζουν να μελετούν την ακριβή σχέση της ΔΕΠΥ με τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, αλλά επισημαίνουν ότι δεν υπάρχει μία ενιαία αιτία που να εξηγεί όλες τις περιπτώσεις ΔΕΠΥ και ότι πολλοί παράγοντες μπορεί να παίζουν ρόλο.

Οι ακόλουθοι παράγοντες δεν είναι γνωστές αιτίες, αλλά μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα ΔΕΠΥ για μερικά παιδιά:
 

• υπερβολική παρακολούθηση τηλεόρασης

• λήψη ζάχαρης στη διατροφή

• οικογενειακό άγχος (φτώχεια, οικογένεια)

• τραυματικές εμπειρίες
   

Τα συμπτώματα ΔΕΠΥ μπορεί να συμβάλλουν στην οικογενειακή σύγκρουση. Παρόλο που το οικογενειακό άγχος δεν προκαλεί ΔΕΠΥ, μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται η ΔΕΠΥ και να οδηγήσει σε πρόσθετα προβλήματα όπως η αντικοινωνική συμπεριφορά.
 

Πως γίνεται η διάγνωση;

Δεν υπάρχει ένα τεστ για τη διάγνωση της ΔΕΠΥ. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητη μια συνολική αξιολόγηση για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση, να αποκλειστούν άλλες αιτίες και να προσδιοριστεί η παρουσία ή η απουσία συνυπαρχουσών συνθηκών. Για παράδειγμα, το άγχος, η κατάθλιψη και ορισμένοι τύποι μαθησιακών δυσκολιών μπορεί να προκαλέσουν παρόμοια συμπτώματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτές οι άλλες συνθήκες μπορεί να είναι στην πραγματικότητα η κύρια διάγνωση. Η ΔΕΠΥ πρέπει να διαγιγνώσκεται πάντα σε απουσία νοητικών και άλλων οργανικών προβλημάτων (π.χ. βαρηκοΐα, τύφλωση, σύνδρομα.) Απαραίτητο για τη διάγνωση είναι επίσης και η παρουσία των συμπτωμάτων διαρκώς και σε περισσότερα του ενός περιβάλλοντα (π.χ. στο σχολείο και στο σπίτι). 

Μια τέτοια αξιολόγηση απαιτεί χρόνο και προσπάθεια και πρέπει να περιλαμβάνει προσεκτικό ιστορικό και κλινική αξιολόγηση του αναπτυξιακού, σχολικού, κοινωνικού, συναισθηματικού και λειτουργικού επιπέδου του παιδιού.

Η διάγνωση μπορεί να γίνει από διάφορους ειδικούς, συμπεριλαμβανομένων των κλινικών ψυχολόγων, των νευρολόγων, των ψυχιάτρων και των αναπτυξιολόγων. Ανεξάρτητα από το ποιος κάνει την αξιολόγηση, είναι απαραίτητη η χρήση των διαγνωστικών κριτηρίων DSM-5 για την ΔΕΠΥ.

 

Τι βοηθάει το παιδί και τι επιδεινώνει τα συμπτώματα;
Οι παρακάτω συνθήκες βοηθάνε το παιδί να βιώνει τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ λιγότερο:

• Το περιβάλλον θέτει στο παιδί σαφή όρια συμπεριφοράς και απαιτήσεων

• Ο χώρος είναι διαμορφωμένος με τρόπο ώστε να περιορίζονται τα εξωτερικά ερεθίσματα

• Οι δραστηριότητες που εμπλέκεται το παιδί του ενισχύουν το κίνητρο και κεντρίζουν το ενδιαφέρον του

• Η διδασκαλία περιλαμβάνει ατομικό πρόγραμμα ή τρόπους απομόνωσης του παιδιού
   

Οι παρακάτω συνθήκες επιδεινώνουν τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ:

• Το παιδί είναι χωρίς όρια στο σπίτι  ή δεν έχει αποτέλεσμα η πειθάρχησή του

• Ο χώρος εργασίας και παιχνιδιού του παιδιού είναι ανοργάνωτος, με πολλά ερεθίσματα και σε αταξία

• Το παιδί έχει χαμηλό κίνητρο, περιορισμένα ενδιαφέροντα και δεν του δίνονται ευκαιρίες να τα αναπτύξει

• Το παιδί συμμετέχει σε ομάδες με πολλά παιδιά και δεν λαμβάνονται ειδικά εκπαιδευτικά μέτρα

 

Πηγή: www.chadd.org