Τί είναι η Διαταραχή Αισθητηριακής Επεξεργασίας και πώς μπορείτε να την διαγνώσετε έγκαιρα.
Καθημερινά οι αισθήσεις μας μας δέχονται πολλαπλά ερεθίσματα. Με αυτόν τον τρόπο καταλαβαίνουμε τον κόσμο και να επικοινωνούμε με τους άλλους γύρω μας. Αυτά τα ερεθίσματα βοηθούν τα παιδιά να συμμετέχουν στο παιχνίδι και στο σχολείο, και τους ενήλικες να μπορούν να εργαστούν αλλά και να φροντίσουν τον εαυτό τους.
Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει οκτώ διαφορετικά αισθητηριακά συστήματα, τα οποία ο εγκέφαλος μας πρέπει να θέσει σε λειτουργία ώστε να αλληλεπιδράσουμε σωστά με το περιβάλλον μας. Αυτά περιλαμβάνουν το ιδιοδεκτικό (αίσθηση του πού βρίσκονται τα μέρη του σώματος μας, προς ποια κατεύθυνση κινούνται ή πόση δύναμη ασκούμε μέσω αυτών), το αιθουσαίο (αίσθηση της κατεύθυνση της κίνησης, την ταχύτητα, τη βαρύτητα και όταν το κεφάλι μας αλλάζει θέση), το ενδοδεκτικό (αίσθηση του τι συμβαίνει στο σώμα μας, όταν είμαστε πεινασμένοι ή αισθανόμαστε πλήρεις, όταν η καρδιά μας κτυπά γρήγορα, όταν λαχανιάζουμε ή όταν πονάμε), το απτικό, το ακουστικό, το οπτικό , το γευστικό, και το οσφρητικό (οι 5 γνωστές μας αισθήσεις). Ο εγκέφαλός μας καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια για να θέσει σε λειτουργία αποτελεσματικά όλα αυτά τα συστήματα χωρίς να υπερφορτωθεί με πληροφορία ή να χάσει την συγκέντρωση του.
Ακόμα και κάποια πράγματα που δεν μοιάζουν να έχουν να κάνουν με αισθητηριακά ερεθίσματα, όπως για παράδειγμα η γραφή, στην πραγματικότητα έχουν. Χρειαζόμαστε το ιδιοδεκτικό για να σταθούμε με την σωστή στάση στην καρέκλα μας και να χρησιμοποιήσουμε τη σωστή ποσόστωση δύναμης στο μολύβι, το απτικό για να κρατήσουμε το μολύβι μας με την σωστή λαβή, το οπτικό για να τοποθετήσουμε τα γράμματα σωστά στο χαρτί και το ακουστικό για να μπορέσουμε να παραμείνουμε συγκεντρωμένοι στην διαδικασία.
Η διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας (SPD) είναι η διατάραξη της εύρυθμης λειτουργίας όλων των συστημάτων, όταν δηλαδή ένα παιδί ή ένας ενήλικας δεν μπορεί να επεξεργαστεί τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος με λειτουργικό τρόπο ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της καθημερινότητας. Για παράδειγμα, ένα παιδί που είναι ευαίσθητο στα ερεθίσματα της αφής μπορεί να αποφεύγει να φορά συγκεκριμένα ρούχα ή ένα παιδί που έχει ανάγκη μεγαλύτερη πρόσληψη ερεθισμάτων αφής να αγγίζει συνεχώς ανθρώπους και αντικείμενα. Χάρη σε έρευνα του Πανεπιστημίου του Σαν Φρανσίσκο έχουμε πια απτές αποδείξεις για το πώς επεξεργάζονται τα αισθητηριακά ερεθίσματα τα νευροτυπικά παιδιά σε σχέση με τα παιδιά που εμφανίζουν διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας.
Για να ανταποκριθούμε αποτελεσματικά στις προκλήσεις και τις απαιτήσεις του περιβάλλοντος πρέπει ο εγκέφαλός μας να μπορεί να οργανώνει σωστά τα ερεθίσματα που δεχόμαστε. Τα παιδιά με διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας δεν έχουν τα κατάλληλα εργαλεία ώστε να μπορέσουν να διαχειριστούν το περιβάλλον αποτελεσματικά και έτσι μπορεί να εμφανίζουν είτε υπερδιέγερση είτε υποδιέγερση. Μπορεί επίσης να μην μπορούν να μεταφράσουν τα ερεθίσματα σε πληροφορίες που έχουν κάποιο νόημα για αυτά με αποτέλεσμα να χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να ολοκληρώσουν μια δραστηριότητα, να μην μπορούν να την διεκπεραιώσουν σωστά ή να αναστατώνονται εύκολα.
Η διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας μπορεί να εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους, όπως με ενόχληση από τις υφές των τροφών ή των ρούχων, αγωνία και αντίδραση όταν τα πόδια δεν πατούν στο έδαφος, αποφυγή της κούνιας, επιδίωξη πρόκλησης θορύβου σε ήσυχα περιβάλλοντα. Μπορεί επίσης να εμφανίζεται με αστάθεια στην στάση ή την κίνηση ή με δυσπραξία, τη δυσκολία δηλαδή στο να σχεδιάσει και να εκτελέσει μία κινητική δραστηριότητα, όταν τη δοκιμάζει για πρώτη φορά. Επίσης, ένα παιδί μπορεί να έχει πολύ συχνές πτώσεις ή δυσκολεύεται να διατηρήσει την ισορροπία του.
Εάν ένα παιδί εμφανίζει περιστασιακά κάποιες ανάλογες δυσκολίες, η συνάντηση με έναν ειδικά εκπαιδευμένο εργοθεραπευτή θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμη για να εντοπίσετε μεθόδους και στρατηγικές με τις οποίες θα αντιμετωπίσετε τις συγκεκριμένες δυσλειτουργίες. Αν οι δυσκολίες είναι περισσότερες τότε η αξιολόγηση από έναν εξειδικευμένο εργοθεραπευτή κρίνεται απαραίτητη. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι διαταραχές αισθητηριακής επεξεργασίας δεν εμφανίζονται ξαφνικά, αλλά υπάρχει πάντα ένα αναπτυξιακό ιστορικό, για παράδειγμα ένα παιδί που μπορεί να ήταν πάντα δύσκολο στο να ηρεμήσει, που άργησε να μπουσουλήσει ή που δεν μπουσούλησε ποτέ ή ένα παιδί που αρνιόταν να αγγίξει το φαγητό στο πιάτο του. Όλα αυτά είναι ενδείξεις διαταραχής αισθητηριακής επεξεργασίας. Επίσης, συνθήκες όπως η πρόωρη γέννηση, ο αυτισμός, το σύνδρομο διάσπασης προσοχής, οι επαναλαμβανόμενες ωτίτιδες αλλά και τα προβλήματα με τον ύπνο μπορεί να δημιουργήσουν μια προδιάθεση για διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας.
Η διάγνωση
Μετά την διαπίστωση ότι ένα παιδί έχει ή πιθανόν να έχει διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας ενθαρρύνουμε τους γονείς να αναζητήσουν αξιολόγηση από έναν εξειδικευμένο εργοθεραπευτή με εκπαίδευση στην Αισθητηριακή Ολοκλήρωση είτε ιδιωτικά είτε μετά από παραπομπή του παιδιάτρου. Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν ότι ίσως χρειαστεί να επιμείνουν γιατί αρκετοί παιδίατροι δεν αναγνωρίζουν την διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας (SPD) σαν κάτι που μπορεί να έχει ακριβή διάγνωση αφού δεν έχει συμπεριληφθεί ακόμη στην λίστα της ICD 10 (την 10η αναθεώρηση της International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems που εκδίδει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) για την διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας. Η διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας είναι στο Εγχειρίδιο Διαγνωστικής για την Νηπιακή και την Πρώιμη Παιδική ηλικία του Stanley Greenspan και ως Διαταραχές Ρύθμισης της Αισθητηριακής Επεξεργασίας στο μέρος της Διαγνωστικής Ταξινόμησης Από Μηδέν έως Τριών, αλλά δεν αναγνωρίζεται ούτε στο πρόσφατα ενημερωμένο το DSM-5. Ωστόσο, η ασυνήθιστη αντιδραστικότητα σε αισθητηριακές εισροές ή το ασυνήθιστο ενδιαφέρον σε αισθητηριακές πτυχές περιλαμβάνονται ως ένα πιθανό αλλά όχι απαραίτητο κριτήριο για τη διάγνωση του αυτισμού.
Η θεραπεία
Η θεραπεία για την διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας έχει στόχο να μεταβάλλει το νευρολογικό σύστημα με τέτοιο τρόπο ώστε ο εγκέφαλος να μπορεί να επεξεργάζεται τα εξωτερικά ερεθίσματα πιο αποτελεσματικά. Όσο περισσότερα ερεθίσματα δέχεται ο εγκέφαλος στην διάρκεια της θεραπείας τόσο πιο αποτελεσματικά μαθαίνει να επεξεργάζεται τα εξωτερικά ερεθίσματα. Τα παιδιά όπως και οι ενήλικοι με διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας ίσως χρειαστεί να υποβάλλονται σε μόνιμη βάση σε συγκεκριμένα ερεθίσματα (για παράδειγμα ένα παιδί να κολυμπά καθ' όλη την διάρκεια του χρόνου ή ένας ενήλικας να παρακολουθεί μαθήματα γιόγκα για να μπορεί να παραμένει ρυθμισμένος). Επειδή ο εγκέφαλος των παιδιών είναι εύπλαστος και ευπροσάρμοστος όσο νωρίτερα εντοπιστεί η διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας και ξεκινήσει η θεραπεία τόσο καλύτερα θα είναι τα αποτελέσματα. Και να θυμάστε ποτέ δεν είναι πολύ νωρίς και ποτέ δεν είναι πολύ αργά για θεραπεία.
Comments