Αυτό το ερώτημα γεννάται πολύ συχνά στους θεραπευτές καθώς προσπαθούν να διακρίνουν και να εξηγήσουν συμπεριφορές που παρατηρούν στα παιδιά τα οποία βλέπουν θεραπευτικά και στη συνέχεια να τις εξηγήσουν και να συμβουλεύσουν τους γονείς κατάλληλα. Συχνά επίσης τίθεται αυτή η ερώτηση στους εργοθεραπευτές για να αποκλείσουν τις αισθητηριακές ευαισθησίες ή τις προκλήσεις αισθητηριακής ολοκλήρωσης ως υποβόσκουσα αιτία για μια συμπεριφορά που δεν μπορεί να εξηγηθεί από άλλους ειδικούς, π.χ. ψυχολόγους. Η ερώτηση αυτή αφήνει χώρο στις εξατομικευμένες διαφορές που συνοδεύουν τις αισθητηριακές προκλήσεις και ενθαρρύνει τους ενήλικες να υιοθετήσουν μια λιγότερο επικριτική στάση στις συμπεριφορές που βλέπουν.
Αλλά κάτω από την ερώτηση "Είναι αισθητηριακό ή είναι συμπεριφορά;" είναι η υπόθεση ότι αν δεν είναι «αισθητηριακό» είναι «απλώς συμπεριφορά». Ας δούμε όμως κατά πόσο αυτό ισχύει.
Πρώτον, δεν είναι «απλώς συμπεριφορά». Οι συμπεριφορές είναι μια έκφραση του τι συμβαίνει μέσα μας. Είναι μια επικοινωνία σχετικά με την αίσθηση της ασφάλειας, τη ρυθμιστική μας ικανότητα, την εμπειρία μας στην παρούσα στιγμή, τη σύνδεσή μας με τους ανθρώπους γύρω μας και τις δεξιότητες που έχουμε για να είμαστε προσαρμοστικοί.
Και δεύτερον, ο αποκλεισμός του «αισθητηριακού» δεν αρκεί. Η κατανόηση και η παρέμβασή μας πρέπει να επεκταθούν σε προκλήσεις πέρα από αισθητηριακές, γιατί τα παιδιά συμπεριφέρονται καλά αν μπορούν. Εάν δεν συμπεριφέρονται καλά, πρέπει να εμβαθύνουμε, να κάνουμε καλύτερες ερωτήσεις και να παρέχουμε περισσότερη υποστήριξη.
Εάν δεν ξέρετε από πού να ξεκινήσετε, ακολουθούν μερικές προτάσεις για τα πράγματα που πρέπει και που δεν πρέπει:
Τα «πρέπει και μη» της αντιμετώπισης παιδιών με προκλήσεις συμπεριφοράς
ΜΗΝ: Ρωτήστε "Είναι αισθητηριακό ή είναι συμπεριφορά;"
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ: Ρωτήσετε "Είναι αυτή η συμπεριφορά συνδεδεμένη με αισθητηριακές προκλήσεις;" Αυτή η ερώτηση είναι μια σημαντική ερώτηση στην οποία μπορούν να απαντήσουν οι εργοθεραπευτές, εάν έχουν εκπαιδευτεί στην αξιολόγηση και τη θεραπεία προκλήσεων αισθητηριακής ολοκλήρωσης/αισθητηριακής επεξεργασίας.
ΜΗΝ: Υποθέσετε ότι είναι εσκεμμένη συμπεριφορά όταν έχετε αποκλείσει τις αισθητηριακές προκλήσεις.
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ: Συνεχίστε να ερευνάτε τις υποκείμενες δεξιότητες και ικανότητες. Τα παιδιά συμπεριφέρονται καλά όταν μπορούν. Εάν δεν συμπεριφέρονται καλά, υπάρχει κάποια δεξιότητα που υπολείπεται ή δεν έχει αναπτυχθεί σωστά. Ας υποθέσουμε ότι υπάρχει κάτι που μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε ή να παραπέμψετε σε κάποιον που μπορεί. Αλλά είναι σημαντικό να ερευνήστε αυτό το κομμάτι προτού υποθέσετε ότι ένας ειδικός που παρεμβαίνει στη συμπεριφορά είναι το κατάλληλο άτομο για να παρέμβει.
ΜΗΝ: Αγνοήσετε το παιδί ή αποσύρετε τη στοργή και την προσοχή σας σε μια προσπάθεια να αλλάξετε ή να ελέγξετε τη συμπεριφορά του παιδιού.
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ: Μείνετε συνδεδεμένοι με το παιδί. Ο εγκέφαλός μας είναι κυριολεκτικά κατασκευασμένος για σύνδεση και το να δίνουμε προσοχή δεν ισούται με ανταμοιβή για μια κακή συμπεριφορά. Το να παραμένουμε συνδεδεμένοι, ακόμα και στις δύσκολες στιγμές, είναι η ευκαιρία μας να δείξουμε στο παιδί ότι μπορεί να κάνει ένα λάθος και να εξακολουθεί να θεωρείται πολύτιμο για εμάς. Ο εγκέφαλός μας μαθαίνει καλύτερα όταν νιώθουμε συνδεδεμένοι, επομένως το να παραμένουμε σχεσιακά συνδεδεμένοι υποστηρίζεται από τις τρέχουσες νευροεπιστήμες ως ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσει ένα παιδί να μάθει νέες συμπεριφορές.
ΜΗΝ: Χρησιμοποιήσετε την τιμωρία και περιμένετε να εμφανιστούν πιο προσαρμοστικές συμπεριφορές.
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ: Διδάξτε πιο προσαρμοστικές συμπεριφορές μέσω συνδεδεμένων αλληλεπιδράσεων που βοηθούν το παιδί να αισθάνεται ασφαλές. Κάθε φορά που βοηθάμε το παιδί να επαναρυθμιστεί, χτίζουμε μία σύναψη στον εγκέφαλό του. Οι πολλές επαναλήψεις εσωτερικεύουν αυτή τη ρύθμιση, με αποτέλεσμα να έχουμε καλύτερη αυτορρύθμιση και λιγότερες προβληματικές συμπεριφορές.
ΜΗΝ: Περιμένετε από το παιδί να σταματήσει τη συμπεριφορά του για να ανακουφίσει τα δικά σας αισθήματα δυσφορίας (εκνευρισμό, απογοήτευση, αμηχανία, θυμό, κ.λπ.).
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ: Ρυθμίστε πρώτα τον εαυτό σας! Παρατηρήστε τι συμβαίνει στο σώμα σας και κάντε τα πράγματα που σας βοηθούν να ηρεμήσετε όταν σας προκαλεί η συμπεριφορά ενός παιδιού. Μπορεί να χρειαστεί εξάσκηση για να γίνουμε καλοί στο να αποκτούμε πρόσβαση στα εργαλεία που έχουμε για να ρυθμίσουμε τον εαυτό μας, όταν ένα παιδί συμπεριφέρεται άσχημα. Έτσι όπως ακριβώς τα παιδιά μας χρειάζονται εξάσκηση για να γίνουν καλά στη χρήση των εργαλείων τους όταν εκνευρίζονται το ίδιο συμβαίνει και με τους ενήλικες.
ΜΗΝ: Στερείτε τις αισθητηριακές εμπειρίες πιστεύοντας ότι έτσι θα αποφύγετε την επιβράβευση της κακής συμπεριφοράς.
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ: Μειώστε τις δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές παρέχοντας πληροφορίες που οργανώνουν τον εγκέφαλο. Οι αισθητηριακές στρατηγικές μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να επαναρυθμιστεί και να επιστρέψει στο παράθυρο προσαρμοστικότητας του, επιτρέποντάς του να είναι διαθέσιμο για μάθηση. Όταν παρέχουμε αυτές τις εισροές προληπτικά, ή ακόμα και τη στιγμή της κακής συμπεριφοράς, δεν ανταμείβουμε την κακή συμπεριφορά, αλλά διδάσκουμε στον εγκέφαλο να έχει πρόσβαση σε αυτές τις στρατηγικές ρύθμισης. Εάν υπάρχει συχνή ανάγκη για αισθητηριακές στρατηγικές, αφιερώστε χρόνο για να καταλάβετε ποιες στρατηγικές είναι πραγματικά αποτελεσματικές για το παιδί και φροντίστε να δημιουργήσετε αυτές τις ευκαιρίες στην ημέρα του παιδιού προληπτικά.
ΜΗΝ: Περιμένετε από ένα παιδί να χρησιμοποιήσει εργαλεία και στρατηγικές για να επαναρυθμιστεί μόνο του.
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ: Ενισχύσετε την συν-ρύθμιση. Βοηθήστε το παιδί ερχόμενοι κοντά του και προσφέροντας εργαλεία και επιλογές. Όταν τα παιδιά είναι απορυθμισμένα, δεν έχουν πρόσβαση στον φλοιό του εγκεφάλου τους (σκεπτόμενος εγκέφαλος). Οι λιγότερο εξελιγμένες κατώτερες δομές του εγκεφάλου (αισθητικός εγκέφαλος) αναλαμβάνουν μέχρι να αισθανθούμε επαναρυθμισμένοι. Ακόμα κι αν μπορούν να περιγράψουν πολλές στρατηγικές όταν είναι ήρεμα, τα παιδιά πιθανότατα θα χρειαστούν βοήθεια για να τις αποκτήσουν όταν είναι αναστατωμένα. Με εξάσκηση, θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε στρατηγικές που έχουν χρησιμοποιήσει με επιτυχία πολλές φορές στο παρελθόν. Έτσι μαθαίνουμε την αυτορρύθμιση!
ΜΗΝ: Προσπαθήσετε να λύσετε το πρόβλημα ή να λογικέψετε το παιδί ενώ είναι αναστατωμένο.
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ: Βοηθήστε ένα παιδί να επαναρυθμιστεί πριν προσπαθήσετε να βρείτε λύσεις. Η επίλυση προβλήματος και ο συλλογισμός μπορούν να συμβούν μόνο όταν ο εγκέφαλός μας είναι σε θέση να ανταποκριθεί στην ενέργεια που απαιτείται για τη σκέψη. Εάν ο εγκέφαλός τους είναι πολύ ενεργοποιημένος, δεν έχουν πρόσβαση στον φλοιό. Ακόμα καλύτερα, περιμένετε μέχρι να ρυθμιστούν και να αισθάνονται συνδεδεμένοι για να λύσετε το πρόβλημα από κοινού
ΜΗΝ: Υποθέσετε ότι το παιδί αισθάνεται ασφαλές επειδή πιστεύετε ότι είναι σωματικά ασφαλές σε ένα περιβάλλον.
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ: Μάθετε να διαβάζετε τα σημάδια. Πώς αναπνέει το παιδί; Είναι το σώμα του ανοιχτό και γέρνει προς τα εσάς ή αποσύρεται; Είναι το δέρμα του αναψοκοκκινισμένο, χλωμό, αποχρωματισμένο; Ποια είναι η ποιότητα της φωνής του; Είναι οι κινήσεις του ρυθμικές ή όχι; Είναι οι μύες του σφιγμένοι ή χαλαροί ή κάπου ενδιάμεσα; Είναι τυπική η ανοχή του στον πόνο ή φαίνεται να έχει υψηλή ανοχή σε αυτόν; Αυτά τα σημάδια μπορούν να μας βοηθήσουν να γνωρίζουμε εάν ένα παιδί έχει την αίσθηση της ασφάλειας. Μια γρήγορη συμβουλή είναι να παρατηρήσετε τη δική σας ανάγκη να ελέγξετε την κατάσταση. Οι ελεγκτικές συμπεριφορές είναι ένα σίγουρο σημάδι ότι δεν αισθάνεστε ασφαλείς και επειδή συν-ρυθμιζόμαστε πάντα με τους ανθρώπους γύρω μας, ούτε το παιδί σε αυτήν την κατάσταση αισθάνεται ασφαλές.
ΜΗΝ: Χρησιμοποιήσετε λόγο και εκλογίκευση με ένα παιδί που δεν αισθάνεται ασφαλές.
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ: Κατανοήσετε ότι η αίσθηση ασφάλειας είναι προϊόν αντίληψης και να παρέχετε ασφάλεια στις αλληλεπιδράσεις σας. Αντιλαμβανόμαστε πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας (στο περιβάλλον), μέσα μας (από τις αισθήσεις του σώματός μας) και σε σχέση με τους άλλους (μεταξύ μας και άλλων ανθρώπων). Ο εγκέφαλός μας παίρνει αυτές τις πληροφορίες, τις συγκρίνει με πράγματα που μας έχουν συμβεί στο παρελθόν και αποφασίζει αν είμαστε ασφαλείς ή όχι, όλα σε ασυνείδητο επίπεδο, σε κλάσματα δευτερολέπτου! Μπορούμε να δημιουργήσουμε ασφάλεια για τους άλλους μέσω συνδεδεμένων, σχεσιακών τρόπων αλληλεπίδρασης, μέσω ρυθμικών, επαναλαμβανόμενων δραστηριοτήτων, χρησιμοποιώντας αισθητηριακές στρατηγικές με τη γλώσσα του σώματος μας και υιοθετώντας έναν συμπονετικό τρόπο για το πώς βλέπουμε τους άλλους.
ΜΗΝ: Αποφασίσετε ότι η συμπεριφορά πρέπει να τροποποιηθεί με αυστηρότερους κανόνες, πρότυπα τιμωρίας και ανταμοιβής ή δημιουργώντας ντροπή στο παιδί.
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ: Προσφέρετε στην οικογένεια και στο παιδί συν-ρύθμιση και μια ευκαιρία να φανούν ότι κάνουν το καλύτερο που μπορούν. Όλοι τα καταφέρνουμε καλύτερα όταν νιώθουμε ότι μας κατανοούν και μας υποστηρίζουν. Ως θεραπευτές, η δουλειά μας είναι συχνά να βρούμε τα εμπόδια στον εαυτό μας στο να νιώθουμε ενσυναίσθηση και συμπόνια για τους πελάτες μας και τις οικογένειές τους. Θα έχουμε τον μεγαλύτερο αντίκτυπο όταν μπορούμε να παραμείνουμε ρυθμισμένοι, ευέλικτοι, διερευνητικοί, συμπονετικοί και συνδεδεμένοι.